Trong hai ngày (21-22/7) tại khu di tích quốc gia Đền thờ Đại học sỹ - Tiến sỹ Trương Quốc Dụng, UBND xã Thạch Khê (Thạch Hà) tổ chức Lễ Kỷ niệm 150 năm ngày mất của ông.


Đại học sỹ - Tiến sỹ Trương Quốc Dụng

 

Trương Quốc Dụng (1797-1864), có tự là Dĩ Hành, hiệu Phong Khê, quê xã Phong Phú (nay là xã Thạch Khê, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh). Ông đỗ tiến sĩ năm 1829, làm quan dưới triều vua Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức. Năm Minh Mạng thứ 11 ông  giữ chức tri phủ Tân Bình, năm 1838 án sát Quãng Ngãi, 1840 án sát Hưng Yên; đầu triều Thiệu Trị được thăng Tả thị lang Bộ Lễ, sau đó làm ở 3 bộ (Bộ Lại, Bộ Hình, Bộ Công).

Năm 1846, giữ chức Tả Tham tri Bộ Công. Từ đây, ông làm giảng quan ở Kinh Diên; làm Chánh, Phó chủ khảo chấm thi các trừờng thi hương, thi hội ở ngoài Bắc. Đời vu Tự Đức Trương Quốc Dụng làm giảng quan ở Kinh Diên, quản Viện Hàn Lâm, phụ trách coi Khâm Thiên Giám, giảng sách hầu vua, Quản Viện Đô Sát, thăng tới chức Thượng thư Bộ Hình kiêm Tổng tài Quốc Sử Quán.

Năm 1862, ông giữ chức Thống đốc An Hải quân vụ Đại Thần đưa quân đi dẹp loạn ở vùng biển Đông Bắc (Quảng Yên, Hải Hưng, Nam Định). Năm 1863, ông được thăng Học biện Đại học sĩ và bị tử trận tại vùng biển Quảng Yên  tháng 6/1864.

Ông còn là một nhà sử học, trực tiếp tham gia biên soạn và duyệt bộ sử Khâm Định Việt Sử Thông Cương Giám Mục, một công trình đồ sộ gồm 55 cuốn,  thực hiện trong 3 năm (1856-1859) là bộ sử được đánh giá hoàn thiện nhất của vương triều Nguyễn.

Ông còn là một nhà thiên văn học, tham cứu sách lịch Trung Hoa và các sách phương Tây, sữa chữa những sai lầm trong việc làm lịch, mở ra một phương pháp làm lịch mới chấn hưng khoa lịch pháp của Việt Nam. Ngoài ra, ông là tác giả của các tập văn, thơ: Thối Thực Ký Văn, Văn Quy Tân Thể,  tập thơ Trương Nhu Trng Thi Tập và cuốn Biểu Luận Thức (bàn về cách thức của Chiếu và Biểu).

Trương Quốc Dụng được đánh giá là một trí thức học rộng, tài cao, có tài thao lược, một con người có nhân cách lớn đã có nhìều đóng góp cho tiến trình phát triển của đất nước. Sau khi mất, triều đình đưa thi hài ông về an táng tại quê nhà, ban tên thụy là Văn Nghị với hàm Đông Các Đại học Sĩ, cho sao chép lưu giữ văn thơ cùng các tác phẩm có tính nghiên cứu và đưa ông vào thờ ở đền Trung Nghĩa và nhân dân xã Tiền An, huyện Hưng Yên, tỉnh Quảng Ninh đã lập đền thờ tưởng nhớ ông.  

Lễ kỷ niệm được tổ chức vào chiều 21/7, lễ tế và dâng hương tổ chức vào ngày chính lễ 22/7 (26/6 ÂL).