Về bức tranh cổ “Cửu long tranh châu” khảm trai độc đáo

Bức tranh cổ “Cửu long tranh châu” khảm trai độc đáo đang lưu giữ tại nhà thờ tiến sĩ Nguyễn Bật Lãng (xãXuân Liên huyện Nghi Xuân) là bức tranh độc đáo trên địa bàn Hà Tĩnh.

Tranh có khổ 1m 20 x 80 cm, được khảm trai trên nền chất liệu gỗ sơn mầu đỏ đậm hình chín con rồng đang uốn lượn chụm đầu vào viên ngọc quý. Hình tượng những con rồng uốn lượn được các nghệ nhân xưa thể hiện một cách mềm mại, chi tiết và sống động. Hình ảnh và các họa tiết khảm hình những con rồng đang còn nguyên vẹn, còn nền sơn đỏ trên gỗ đã có hiện tượng bị bay màu. Bức tranh này được khảm trai trên 4 mảnh gỗ ghép lại.

Bức tranh thể hiện tích”Cửu long tranh châu” trong tín ngưỡng dân gian Viết Nam và theo ý niệm dân gian thì ý nghĩa của hình ảnh cửu long tranh châu được hiểu như sau: Long - rồng: loài vật thần thoại xuất hiện nhiều ở phương Đông, là con vật đại diện cho sự quyền lực, công danh, tài lộc, tượng trưng cho sự thịnh vượng, dồi dào, sự tái sinh mạnh mẽ; Châu - ngọc: tượng trưng cho vũ trụ.

Cửu long tranh châu là biểu tượng cho sự nghiệp công danh, uy quyền cho người sở hữu, cho một dòng tộc danh giá, cửu long đại diện cho 9 đứa con rồng, mỗi con mang một ý nghĩa riêng cho gia chủ: - Bị hí là con trưởng của rồng: biểu tượng cho sức mạnh vượt bậc; - Li vẫn- con thứ hai của rồng: ngụ ý cầu trấn hỏa, bảo vệ bình yên cho công trình;- Bồ lao - con thứ ba đại diện cho âm thanh;- Bệ ngạn - con thứ tư: ngụ ý răn đe người phạm tội và nhắc nhở mọi người sống lương thiện;- Thao thiết, con thứ năm ngụ ý nhắc nhở người ăn đừng háo ăn;- Công phúc, con thứ sáu: mong muốn công phúc luôn tiếp xúc, cai quản, trông coi lượng nước phục vụ muôn dân;- Nhai xế, con thứ bảy ngụ ý thị uy, làm tăng thêm sức mạnh và lòng can đảm; - Toan nghê, con thứ tám thích sự tĩnh lặng, đại diện cho sự tĩnh tâm và Tiêu đồ, con út ngụ ý răn đe kẻ lạ muốn xâm nhập nhằm bảo vệ sự an toàn cho chủ nhà, gia tộc.

Theo các nhà chuyên môn, đây là bức tranh cổ khảm trai nằm trong nhóm tranh độc đáo trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh.

Được biết, nhà thờ tiến sĩ Nguyễn Bật Lãng đã được UBND tỉnh Hà Tĩnh công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh năm 2009 và hiện nay Sở VHTTDL Hà Tĩnh đã hoàn thành hồ sơ khoa học và UBND tỉnh Hà Tĩnh có văn bản trình Bộ VHTTDL xét duyệt công nhận di tích lịch sử văn hóa quốc gia.

Việt Anh