"NGUYỄN DU – HỒ XUÂN HƯƠNG: CUỘC HỘI NGỘ BÍ ẨN". Giao thoa văn chương và hội họa nhìn từ một trưng bày nghệ thuật đương đại.

Nhân kỷ niệm 260 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du, Ban Quản lý Di tích Nguyễn Du phối hợp với họa sĩ Nguyễn Tuấn Sơn (Sơn Kiều) sinh năm 1978 – Tổ trưởng Tổ Mỹ thuật Trường THCS & THPT Nguyễn Tất Thành và họa sĩ Hà Trang tổ chức chuyên đề trưng bày “Nguyễn Du – Hồ Xuân Hương: Cuộc hội ngộ bí ẩn”. Trưng bày giới thiệu 30 tác phẩm hội họa, trong đó phần lớn là sáng tác của họa sĩ Sơn Kiều – người đã có hơn hai thập kỷ miệt mài minh họa Truyện Kiều và thơ Nôm với niềm say mê bền bỉ.

1. Những giao cảm văn chương – nền tảng của một cuộc gặp gỡ đặc biệt.

Trong nghiên cứu văn học, câu chuyện về quan hệ giữa Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương là một đề tài đầy hấp dẫn.

Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương là hai danh nhân văn hóa thế giới của xứ Nghệ, cùng sống trong một thời đại và từng để lại dấu ấn đậm nét trên đất Thăng Long – Hà Nội. Dù chưa có tư liệu khẳng định họ từng gặp nhau, thơ văn của hai người vẫn lưu giữ những dấu vết giao cảm với cảm xúc nhẹ mà sâu, thường được liên tưởng tới nữ sĩ họ Hồ qua bài thơ “Mộng Đắc Thái Liên” của Nguyễn Du:

…Hoa sen thì ai cũng thích

Còn cuống có mấy ai ưa?

Trong cuống ẩn những sợi tơ

Bền dai không hề đứt đoạn…

Cùng với đó là bài thơ “Cảm Cứu Kiêm Trình Cần chánh học sĩ Nguyễn Hầu “(Nhớ chuyện cũ viết gửi Cần Chánh học sỹ Nguyễn hầu) của Hồ Xuân Hương gửi nỗi niềm đến “người xã Tiên Điền, huyện Nghi Xuân”:

Dặm khách muôn nghìn nổi nhứ nhung,

Mượn ai tới đấy gửi cho cùng.

Chữ tình chốc đã ba năm vẹn,

Giấc mộng rồi ra nữa khắc không.

Xe ngựa trộm mừng duyên tấp nập,

Phấn son càng tủi phận long đong.

Biết còn mảy chút sương siu mấy,

Lầu nguyệt năm canh chiếc bóng chong.

Nên từ lâu đã được các nhà nghiên cứu xem như những “tín hiệu” về sự đồng điệu hiếm có trong văn chương trung đại. Chính từ những gợi mở ấy, một “cuộc hội ngộ bí ẩn” được hình thành – nơi hai tâm hồn lớn gặp nhau không bằng hiện diện, mà bằng cảm hứng, tinh thần nhân văn và tình yêu dành cho con người.

2. Sơn Kiều và hành trình hơn 20 năm vẽ Kiều: Hai phong cách – một cảm hứng.

Trong số 30 tác phẩm trưng bày, phần lớn là của họa sĩ Sơn Kiều, cho thấy sự lao động nghệ thuật bền bỉ và chiều sâu cảm xúc của người nghệ sĩ dành cho Kiều và thơ Nôm.

Phong cách tả thực: Ở nhóm tranh minh họa Truyện Kiều, Sơn Kiều sử dụng đường nét rõ ràng, chú trọng tỷ lệ, bố cục và màu sắc giống thực tế. Hình ảnh nhân vật – Kiều, Kim Trọng, Từ Hải… – được thể hiện dễ nhận biết, mạch lạc và gần gũi, giúp người xem cảm nhận thế giới của Nguyễn Du một cách trực quan, dung dị nhưng giàu chiều sâu.

Phong cách trừu tượng: Nhóm tranh lấy cảm hứng từ thơ Nôm Hồ Xuân Hương được thể hiện bằng ngôn ngữ trừu tượng: màu sắc, đường nét và hình khối mạnh mẽ, tự do, không mô phỏng hình ảnh thật mà biểu đạt cảm xúc nội tâm. Tranh trừu tượng mang tinh thần phóng khoáng, giàu chuyển động, phản ánh vẻ đẹp táo bạo, trào phúng và tinh thần phản biện của “Bà chúa thơ Nôm”.

Ý nghĩa sâu nhất của loạt tranh này là sự phá vỡ khuôn thức để chạm đến những điều vô hình, mở ra nhiều tầng nghĩa cho người xem tự khám phá.

Bên cạnh đó, một số tác phẩm của hoạ sỹ Hà Trang (Trần Hà Trang, sinh năm 1998) – tốt nghiệp Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội (2021) – góp thêm nét mềm mại, trẻ trung, tạo điểm nhấn hài hòa cho toàn bộ không gian trưng bày.

3. Trưng bày – nhịp cầu đưa văn chương cổ điển đến gần công chúng hôm nay.

Trưng bày không chỉ là hoạt động nghệ thuật mà còn là cách tiếp cận mới đối với di sản văn chương. Qua hội họa, vẻ đẹp của Truyện Kiều, tinh thần của thơ Nôm và phong thái hai đại văn hào được chuyển hóa thành hình ảnh sinh động, dễ tiếp cận với công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

Nghệ thuật thị giác vì thế trở thành nhịp cầu nối văn chương trung đại với đời sống đương đại. Triển lãm cũng góp phần làm phong phú hoạt động giáo dục di sản, khuyến khích cách tiếp cận đa ngành – nơi văn chương, hội họa và cảm thụ thẩm mỹ bổ trợ cho nhau.

4. Dấu ấn tác giả và sức sống của di sản.

Điểm nổi bật của trưng bày là niềm say mê hơn 20 năm của họa sĩ Sơn Kiều dành cho Kiều và thơ Nôm. Tình yêu ấy thể hiện qua từng nét vẽ, từng bức tranh, như một lời tri ân thầm lặng nhưng sâu sắc dành cho hai di sản văn học lớn của dân tộc. Từ văn chương sang hội họa, từ những trang thơ đến những mảng màu, triển lãm mở ra một không gian nơi truyền thống và đương đại gặp nhau, góp phần làm sống động hơn di sản văn hóa Việt Nam trong lòng công chúng.

Trưng bày tranh minh họa “Nguyễn Du - Hồ Xuân Hương: Cuộc hội ngộ bí ẩn” không chỉ kể lại câu chuyện của quá khứ, mà còn mở ra một cuộc gặp gỡ mới – cuộc gặp giữa văn chương cổ điển và người xem hôm nay. Qua sắc màu, đường nét và khối hình, những giá trị nhân văn của Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương tiếp tục được gìn giữ, lan tỏa trong đời sống văn hóa đương đại./.

Bài viết: Vinh Trần - Lê Vân

Tranh minh họa: Sơn Kiều